اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder – NPD)
یکی از اختلالات شخصیت است که با احساس خودبزرگبینی، نیاز به تحسین و تأیید مداوم از دیگران، و بیتوجهی به نیازها و احساسات دیگران مشخص میشود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً تصویری اغراقآمیز از خود دارند و معتقدند که از دیگران برتر هستند و باید مورد احترام ویژه قرار گیرند.
ویژگیهای اصلی اختلال شخصیت خودشیفته
ویژگیهای اصلی اختلال شخصیت خودشیفته
- احساس خودبزرگبینی و برتری: افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته اغلب خود را از دیگران برجستهتر و مهمتر میبینند. آنها ممکن است خود را مستحق احترام و توجه ویژه بدانند و معتقدند که دیگران باید از آنها تحسین کنند.
- نیاز شدید به تأیید و تحسین: افراد با این اختلال نیاز شدیدی به تحسین و تایید دارند. برای آنها، تأیید اجتماعی و تایید از سوی دیگران بسیار مهم است و ممکن است برای جلب توجه و تحسین در موقعیتهای مختلف تلاش کنند.
- بیتوجهی به احساسات و نیازهای دیگران: افراد مبتلا به NPD معمولاً درک کمی از نیازها، احساسات و خواستههای دیگران دارند. آنها ممکن است از دیگران سوءاستفاده کنند تا خود را برتر و مهمتر از دیگران احساس کنند و کمتر به آسیبهای عاطفی که به دیگران وارد میآورند توجه کنند.
- توقعات غیرواقعی از دیگران: افراد خودشیفته ممکن است انتظارات غیرمنطقی و غیرواقعی از دیگران داشته باشند، مانند انتظار اینکه دیگران بهطور مداوم برای آنها احترام قائل شوند یا خواستههایشان بدون سوال برآورده شود.
- حس رقابت و حسادت: این افراد معمولاً به دیگران حسادت میکنند یا تصور میکنند که دیگران به آنها حسادت میکنند. بهدلیل احساس برتری که دارند، ممکن است روابطی با دیگران بهویژه در محیطهای اجتماعی یا حرفهای دچار تنش و رقابتهای ناسالم شوند.
- بیتوجهی به انتقاد: افراد خودشیفته به راحتی نمیتوانند انتقاد را تحمل کنند و ممکن است به انتقادها واکنشهای شدید نشان دهند. آنها ممکن است بهطور اغراقآمیز از خود دفاع کنند یا حتی به افراد انتقادکننده حمله کنند تا تصویر خود را حفظ کنند.
- استفاده ابزاری از دیگران: افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است دیگران را صرفاً بهعنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف خود ببینند. آنها ممکن است روابط خود را بهطور ابزاری مدیریت کنند، بهویژه وقتی برای رسیدن به خواستهها یا تأمین تأیید اجتماعی خود نیاز دارند.
- تصور داشتن ویژگیهای خاص یا تواناییهای ویژه: افراد خودشیفته معمولاً معتقدند که دارای ویژگیهای خاص، استعدادهای منحصر به فرد یا تواناییهای فوقالعادهای هستند که تنها افراد خاص میتوانند آنها را درک کنند. این احساسات اغراقشده از خود، ممکن است به طرز فریبندهای موجب مشکلات در تعاملات اجتماعی و شغلی شود.
علل اختلال شخصیت خودشیفته
علت دقیق اختلال شخصیت خودشیفته هنوز بهطور کامل مشخص نیست، اما ترکیب عواملی مانند ژنتیک، تجارب دوران کودکی و محیط اجتماعی میتواند در بروز این اختلال نقش داشته باشد.
- تجارب کودکی: برخی از روانشناسان معتقدند که افرادی که در دوران کودکی دچار تجارب پرتنش یا بیثبات در رابطه با والدین خود بودهاند، ممکن است بهطور ناخودآگاه در بزرگسالی به این رفتارها روی آورند. برای مثال، گاهی اوقات محبت زیاد یا بیتوجهی شدید از سوی والدین میتواند به شکلگیری اختلال شخصیت خودشیفته کمک کند.
- ژنتیک و عوامل بیولوژیکی: تحقیقات نشان میدهند که برخی از ویژگیهای بیولوژیکی و ژنتیکی میتوانند در بروز این اختلال تأثیر داشته باشند.
درمان اختلال شخصیت خودشیفته
درمان اختلال شخصیت خودشیفته
درمان اختلال شخصیت خودشیفته میتواند چالشبرانگیز باشد، زیرا افراد مبتلا به این اختلال ممکن است درک کمی از مشکلات خود داشته باشند و تمایلی به تغییر رفتارهایشان نداشته باشند. با این حال، درمانهای رواندرمانی میتوانند به افراد کمک کنند تا بهتر با مشکلات خود مواجه شوند و رفتارهای غیرسازنده خود را اصلاح کنند.
- رواندرمانی فردی: رواندرمانی بهویژه رواندرمانی شناختی-رفتاری (CBT) میتواند به افراد مبتلا به این اختلال کمک کند تا الگوهای فکری غیرواقعی خود را شناسایی کرده و تغییر دهند. این درمان به فرد کمک میکند تا احساسات خود را بهتر درک کرده و روابط بهتری با دیگران برقرار کند.
- رواندرمانی مبتنی بر ذهنآگاهی (Mindfulness): درمانهایی که بر مهارتهای ذهنآگاهی و خودآگاهی تأکید دارند، میتوانند به افراد کمک کنند تا احساسات و افکار خود را بهتر شناسایی و کنترل کنند و از وابستگی به تأیید بیرونی برای افزایش عزت نفس خودداری کنند.
- گروهدرمانی: این نوع درمان میتواند به فرد کمک کند تا در محیطی امن و حمایتی، نحوه تعامل با دیگران و بهبود روابط اجتماعی خود را بیاموزد.
- دارو درمانی: در صورتی که فرد دچار مشکلاتی مانند افسردگی یا اضطراب باشد، ممکن است داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب برای کنترل علائم تجویز شود. با این حال، دارو درمانی بهتنهایی برای درمان اختلال شخصیت خودشیفته موثر نیست.
- درمان نوین: همچون درمان نوین اسکیزوفرنی، برای درمان اختلالات شخصیتی نیز درمان های نوین وجود دارد که در این خصوص می توانید با مشورت با متخصصان از تجارب آن ها بهره مند شوید.
جمعبندی
اختلال شخصیت خودشیفته یک اختلال پیچیده است که میتواند روابط شخصی، حرفهای و اجتماعی فرد را بهشدت تحت تأثیر قرار دهد. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً از مشکلات عاطفی و روانی خود آگاه نیستند و رفتارهای خود را طبیعی و بهحق میدانند. درمان این اختلال معمولاً شامل رواندرمانی و در برخی موارد دارودرمانی است که میتواند به فرد کمک کند تا از وابستگی به تأیید دیگران رها شود و روابط بهتری با اطرافیان خود برقرار کند.